Οι κακοήθειες κεφαλής και τραχήλου (καρκίνος στόματος, κακοήθεις όγκοι σιαλογόνων αδένων, οστεοσάρκωμα, κακοήθεις όγκοι οφθαλμικού κόγχου κλπ) έχουν καλή πρόγνωση στα πρώτα τους στάδια με πιθανότητες ίασης. Αν όμως η νόσος δε διαγνωσθεί-αντιμετωπιστεί εγκαίρως, εξελίσσεται σε κακοήθεια προχωρημένου σταδίου με κακή πρόγνωση, για την αντιμετώπιση της οποίας απαιτούνται μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις με μόνιμες λειτουργικές και αισθητικές διαταραχές.
Ο καρκίνος του στόματος και του στοματοφάρυγγα είναι η έκτη σε συχνότητα κακοήθης νόσος του ανθρωπίνου σώματος και συνήθως σχετίζεται με την χρόνια έκθεση στη βλαπτική επίδραση του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ. Ο καρκίνος αυτός εμφανίζεται κυρίως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας αν και προσφάτως έχει παρατηρηθεί αύξηση της συχνότητάς του σε νεότερες ηλικίες (<40 ετών). Μπορεί να εντοπίζεται στη γλώσσα, στα ούλα, στην υπερώα (ουρανίσκο), στα χείλη και στην παρειά (μάγουλα), δηλαδή πρακτικά σε όλο το στόμα και εμφανίζεται συνήθως ως έλκος (πληγή στο στόμα) που δεν επουλώνεται ή ως σκληρή διόγκωση. Για αυτό το λόγο οποιαδήποτε αλλοίωση στο στόμα που δεν υποχωρεί μέσα σε 2 εβδομάδες πρέπει να ελέγχεται από ειδικό.
Η αντιμετώπιση του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου είναι μια σοβαρή υπόθεση, που απαιτεί έμπειρη χειρουργική ομάδα, η οποία θα αφαιρέσει τον όγκο ριζικά και προσεκτικά. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης μπορεί επιπλέον να είναι απαραίτητη η χειρουργική αφαίρεση λεμφαδένων της μίας ή και των δύο πλευρών του λαιμού (τραχηλική λεμφαδενεκτομή) όπως επίσης και η χορήγηση ακτινοθεραπείας ή/και χημειοθεραπείας μετά την επέμβαση. Η πρώτη φορά που θα μπει ο ασθενής στο χειρουργείο είναι και η καλύτερή του ευκαιρία να ιαθεί και είναι κρίσιμη για την πρόγνωση της νόσου. Για το λόγο αυτό ο χειρουργός που θα αναλάβει έναν ογκολογικό ασθενή πρέπει να είναι γνώστης του αντικειμένου και διατεθειμένος να διενεργήσει με προσεκτικούς χειρισμούς ένα πολύωρο χειρουργείο.
Τραχηλικοί λεμφαδένες
Πολλές φορές ενάς διογκωμένος λεμφαδένας στο λαιμό είναι καλοήθης και οφείλεται σε αθώα αίτια όπως για παράδειγμα μία φλεγμονή του φάρυγγα. Σε κάθε περίπτωση όμως, ένας λεμφαδένας που είναι αντιληπτός από τον ασθενή και δεν υποχωρεί σε διάστημα 2 εβδομάδων θα πρέπει να ελέγχεται από ειδικό. Ο λόγος είναι ότι κάποιες κακοήθεις νόσοι εμφανίζονται με τη μορφή διογκωμένων λεμφαδένων (π.χ λέμφωμα, μετάσταση κλπ.) και καθιστούν έτσι απαραίτητη τη πλήρη διερεύνησή τους. Ο ειδικός ιατρός είναι σε θέση να προβεί εγκαίρως στις απαραίτητες εξετάσεις (ακτινογραφίες, υπέρηχος, βιοψία κλπ.) αποφεύγοντας άσκοπες καθυστερήσεις που είναι κρίσιμες στη θεραπεία των κακοήθων νόσων.
Καλοήθεις όγκοι κεφαλής τραχήλου
Στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου εμφανίζονται και καλοήθεις όγκοι οι οποίοι είναι απλούστεροι στην αντιμετώπισή τους σε σχέση με τους κακοήθεις, καθότι απαιτούν λιγότερο εκτεταμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Οι όγκοι αυτοί έχουν καλή πρόγνωση και σπάνια εξελίσσονται σε κακοήθεις. Υπάρχουν βέβαια και καλοήθεις όγκοι, όπως το αδαμαντινοβλάστωμα και ο κερατινοποιούμενος οδοντογενής όγκος των γνάθων (κερατινοκύστη), το πολύμορφο αδένωμα της παρωτίδας κλπ. που παρουσιάζουν τάση για υποτροπή, καθώς και πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής (σπάνια). Συχνά, η αφαίρεση ενός καλοήθους όγκου της κεφαλής προβληματίζει λόγω της γειτνίασης με ευαίσθητες ανατομικές δομές όπως για παράδειγμα το προσωπικό νεύρο, το κάτω φατνιακό νεύρο κλπ. Η χειρουργική των καλοήθων όγκων, αν και απλούστερη σε σχέση με αυτή των κακοήθων, προυποθέτει επίσης εμπειρία και γνώση, ώστε να εξασφαλιστεί μια άρτια επέμβαση από ογκολογική σκοπιά (πλήρης αφαίρεση του όγκου) σε συνδυασμό με τη διασφάλιση της ακεραιότητας της αισθητικότητας και λειτουργικότητας (μικρή κάκωση, ακεραιότητα σημαντικών ανατομικών δομών π.χ σημαντικά νεύρα).